5 دلیل روانشناختی که چرا بعضی آدم‌ها به شخصیت های مخرب وابسته می‌شن
وابستگی به شخصیت های مخرب، مانند افراد خودشیفته، کنترل‌گر یا سوءاستفاده‌گر، یکی از مسائل پیچیده و پرچالش در روابط انسانی است. این نوع روابط اغلب آسیب‌زا و مخرب هستند، اما با این حال، خیلی از افراد به دلایل مختلفی جذب چنین شخصیت‌هایی می‌شوند و در چرخه‌ای وابستگی گرفتار می‌مانند. در این مقاله می‌خواهیم به دلایل روانشناختی این موضوع بپردازیم و بفهمیم چرا این وابستگی‌ها شکل می‌گیرند و چگونه می‌توان از آنها رهایی یافت.
1. ریشه‌های کودکی و دلبستگی ناایمن
بسیاری از روانشناسان معتقدند که الگوهای دلبستگی که در کودکی شکل می‌گیرند، تاثیر عمیقی روی روابط عاطفی آینده ما دارند. کودکی که در محیطی ناایمن و غیرقابل پیش‌بینی رشد می‌کند، ممکن است نوعی دلبستگی ناایمن ایجاد کند. این یعنی کودک نمی‌تواند به راحتی به مراقبان خود اعتماد کند و یاد می‌گیرد که محبت و توجه ممکن است همراه با ترس، طردشدن یا آزار باشد.
بنابراین، وقتی بزرگ می‌شود، ناخودآگاه به سمت افرادی کشیده می‌شود که همان الگوی رفتاری را دارند. به عنوان مثال، یک فردی که والدینش به طور متناوب گرم و سرد بودند، ممکن است به روابطی با شخصیت های کنترل‌گر یا ناپایدار جذب شود. این الگوی آشنا برای ذهن ناخودآگاه، حتی اگر مخرب باشد، راحت‌تر قابل تحمل است.
2. نیاز به تأیید و عزت‌نفس پایین
افرادی که عزت‌نفس پایینی دارند یا احساس می‌کنند کافی نیستند، بیشتر در معرض جذب شخصیت های مخرب قرار می‌گیرند. شخصیت‌های خودشیفته و سلطه‌گر معمولاً با اطمینان به نفس بالایی وارد رابطه می‌شوند و به سرعت می‌توانند فرد مقابل را جذب کنند.
این افراد ممکن است احساس کنند که با داشتن توجه و تایید این شخصیت‌ها، ارزش و جایگاه خود را پیدا می‌کنند. حتی اگر این تایید همراه با تحقیر یا کنترل باشد، باز هم به دلیل کمبود عزت‌نفس، حاضرند این شرایط را تحمل کنند.
3. چرخه پاداش و تنبیه؛ وابستگی اعتیادگونه
رفتارهای شخصیت های مخرب معمولاً با نوسانات شدید عاطفی همراه است. آنها ممکن است گاهی بسیار مهربان و گرم باشند و گاهی سرد و طردکننده. این نوسانات رفتاری در واقع یک چرخه پاداش و تنبیه برای مغز فرد وابسته ایجاد می‌کند.
وقتی شخص مورد توجه و محبت قرار می‌گیرد، مغز ترشح دوپامین می‌کند که حس رضایت و لذت ایجاد می‌کند. اما وقتی مورد بی‌توجهی یا طرد قرار می‌گیرد، استرس و اضطراب افزایش می‌یابد. این نوسان‌های هیجانی شبیه به اعتیاد به مواد مخدر یا قمار است و فرد را به چرخه وابستگی می‌کشاند.
4. امید به تغییر و نجات دادن طرف مقابل
یکی از عوامل مهم که باعث می‌شود افراد در روابط مخرب باقی بمانند، امید به تغییر شخصیت مخرب است. بسیاری باور دارند که می‌توانند طرف مقابل را نجات دهند یا تغییر دهند.
این باور معمولاً با احساس مسئولیت و عشق شدید همراه است. افراد فکر می‌کنند که اگر تلاش کنند و صبر داشته باشند، طرف مقابل بهتر خواهد شد و رابطه بهبود پیدا می‌کند. اما این تصور اغلب باعث می‌شود چرخه آزار و آسیب ادامه پیدا کند و فرد وابسته در این دام گرفتار شود.
5. ترس از تنهایی و خلأ عاطفی
برای بعضی افراد، تنهایی و مواجهه با خلأ عاطفی بسیار ترسناک‌تر از تحمل یک رابطه مخرب است. این افراد ترجیح می‌دهند حتی در شرایط آزاردهنده باقی بمانند تا اینکه احساس کنند تنها هستند یا بی‌کسی.
ترس از تنهایی می‌تواند باعث شود که فرد برای حفظ رابطه تلاش کند، حتی وقتی که شرایط به شدت آسیب‌رسان است. این ترس ریشه در نیاز عمیق به تعلق و امنیت دارد که در ذهن ناخودآگاه وجود دارد.
چگونه می‌توان از این چرخه وابستگی رهایی یافت؟
آگاهی اولین قدم برای رهایی است. شناخت الگوهای رفتاری خود و طرف مقابل، درک ریشه‌های روانی وابستگی، و قبول اینکه این رابطه برای سلامت روانی ما مضر است، بسیار مهم است.
در ادامه چند راهکار موثر برای رهایی آورده شده است:
-
روان‌درمانی: کمک گرفتن از یک روانشناس متخصص می‌تواند به فرد کمک کند تا زخم‌های عاطفی کودکی را التیام ببخشد و مهارت‌های مقابله‌ای جدید یاد بگیرد.
-
تقویت عزت‌نفس: با تمرینات خودشناسی، تمرکز روی نقاط قوت و قبول خود، می‌توان عزت‌نفس را بالا برد و نیاز به تایید دیگران را کاهش داد.
-
ایجاد حمایت اجتماعی سالم: داشتن دوستان و خانواده حمایتگر و ارتباط با افرادی که روابط سالم دارند، می‌تواند به فرد کمک کند تا الگوهای سالم‌تری بیاموزد.
-
آموزش مهارت‌های ارتباطی: یادگیری نحوه بیان احساسات و نیازها به صورت سالم، از گرفتار شدن در روابط آسیب‌زا جلوگیری می‌کند.
نتیجه‌گیری
وابستگی به شخصیت های مخرب یک موضوع پیچیده و چندبعدی است که ریشه در عوامل روانی و عاطفی عمیقی دارد. شناخت این عوامل و تلاش برای تغییر الگوهای ناسالم، راهی به سوی رهایی و ایجاد روابط سالم‌تر است. هر فرد شایسته یک رابطه پرمحبت، حمایتگر و سالم است و اولین قدم برای رسیدن به آن، آگاهی و پذیرش خود است.
